قرص ترک سیگار؛ راهی برای کنار گذاشتن نیکوتین

وارنیکلین؛ مؤثرترین قدم برای ترک نیکوتین

ترک سیگار یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سلامتی در جهان است. بسیاری از افراد بدون کمک‌های پزشکی بارها تلاش می‌کنند اما در نهایت با شکست مواجه می‌شوند.

یکی از روش‌های علمی و تأیید شده برای ترک، استفاده از قرص ترک سیگار وارنیکلین (Varenicline) است. این دارو با اثرگذاری مستقیم بر گیرنده‌های نیکوتینی مغز، میل به کشیدن سیگار را کاهش داده و علائم ترک را قابل کنترل می‌کند.

در این  مقاله به بررسی علمی عملکرد این دارو، روش مصرف، مزایا، نکات احتیاطی و مقایسه آن با کیسه‌های نیکوتینی می‌پردازیم.

قرص ترک سیگار و مکانیسم اثر آن

وارنیکلین یک آگونیست نسبی گیرنده‌ی α4β2 نیکوتینی است. این ترکیب شیمیایی باعث تحریک خفیف دوپامین می‌شود؛ درست همان مسیری که نیکوتین فعال می‌کند اما با شدت کمتر. در نتیجه:

• میل شدید به سیگار کاهش می‌یابد.
• لذت ناشی از مصرف نیکوتین مسدود می‌شود.
• علائم ترک مانند بی‌قراری و اضطراب قابل کنترل‌تر می‌شود.

این ویژگی‌ها وارنیکلین را به یکی از مؤثرترین قرص‌های ترک سیگار تبدیل کرده است که اثربخشی آن در مطالعات بالینی بین‌المللی نیز تأیید شده است.

روش مصرف قرص ترک سیگار

درمان معمول با این دارو حدود ۱۲ هفته به طول می‌انجامد. دوز مصرفی به شکل زیر تنظیم می‌شود:

• روز 1 تا 3: روزانه 0.5 میلی‌گرم، یک بار.
• روز 4 تا 7: روزانه 0.5 میلی‌گرم، دو بار.
• از روز 8 تا پایان دوره: روزانه 1 میلی‌گرم، دو بار.

شروع مصرف به دو روش امکان‌پذیر است:

1. آغاز یک تا دو هفته پیش از تاریخ ترک و افزایش تدریجی دوز.
2. شروع دارو و انتخاب روز ترک نهایی بین روزهای 8 تا 35.

برای کاهش عوارض گوارشی مانند حالت تهوع، بهتر است قرص همراه با آب و غذا مصرف شود.

مزایا و اثربخشی

مطالعات نشان داده‌اند که حدود ۲۲٪ از مصرف‌کنندگان وارنیکلین تا یک سال سیگار را ترک کرده‌اند، در حالی که این عدد در گروه دارونما تنها ۸٪ بوده است. این آمار نشان‌دهنده تأثیر بالای قرص ترک سیگار نسبت به روش‌های غیر دارویی است. علاوه بر این:

• این دارو مورد تأیید سازمان FDA آمریکا قرار دارد.
• در ایران با نام‌های تجاری «چنتیکس» و «وارنکس» موجود است.
• ترکیب آن با مشاوره روانشناختی و درمان‌های حمایتی، شانس موفقیت را افزایش می‌دهد.

نکات احتیاطی

مانند هر داروی دیگر، وارنیکلین نیز می‌تواند عوارضی ایجاد کند:

• شایع: تهوع، بی‌خوابی، سردرد، تغییرات خلقی.
• نادر: مشکلات قلبی یا اختلالات روانی.

به همین دلیل، پیش از شروع مصرف باید شرایط پزشکی فرد بررسی شود؛ به‌ویژه در صورت ابتلا به بیماری کلیوی، افسردگی یا مصرف همزمان داروهای دیگر. استفاده در دوران بارداری تنها با نظر پزشک مجاز است.

بوپروپیون و NRT؛ گزینه‌های دیگر برای ترک

علاوه بر وارنیکلین، دو گزینه اصلی دارویی دیگر نیز وجود دارد که با مکانیسمی متفاوت به ترک سیگار کمک می‌کنند:

1. بوپروپیون (Bupropion): این دارو با نام تجاری «زیبان» نیز شناخته می‌شود. بوپروپیون برخلاف وارنیکلین، مستقیماً بر گیرنده‌های نیکوتین تأثیری ندارد، بلکه بر روی انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین اثر می‌گذارد. این کار باعث کاهش میل و علائم ترک می‌شود و به خصوص برای افرادی که هنگام ترک دچار افسردگی می‌شوند، بسیار مفید است.
2. درمان جایگزین نیکوتین (NRT): این روش شامل محصولاتی مانند چسب، آدامس یا قرص‌های مکیدنی است که نیکوتین را بدون مواد مضر سیگار به بدن می‌رسانند. هدف از این روش، کاهش تدریجی دوز نیکوتین است تا فرد به مرور زمان از وابستگی به آن رها شود.

مهم‌ترین تفاوت: در حالی که NRT فقط نیکوتین بدن را تأمین می‌کند، و بوپروپیون بر مواد شیمیایی مغز اثر می‌گذارد، وارنیکلین با دو مکانیسم متفاوت عمل می‌کند: هم جلوی لذت سیگار را می‌گیرد و هم علائم ترک را کاهش می‌دهد.

نکات مهم پیش از مصرف

مهم است بدانید که مصرف هرگونه داروی ترک سیگار باید تحت نظارت پزشک صورت گیرد. در صورت مشاهده هرگونه عوارض جانبی مانند حالت تهوع، بی‌خوابی یا تغییرات خلقی، حتماً پزشک خود را در جریان قرار دهید.

مقایسه قرص ترک سیگار با کیسه‌های نیکوتینی

یکی از رقبای مهم قرص ترک سیگار، کیسه‌های نیکوتینی هستند. این محصولات نیکوتین را بدون دود و تنباکو وارد بدن می‌کنند. جدول زیر مقایسه‌ای میان این دو روش ارائه می‌دهد:

در نهایت انتخاب میان این دو روش به هدف فرد بستگی دارد؛ ترک کامل یا کنترل تدریجی نیکوتین.

نتیجه‌گیری

قرص ترک سیگار وارنیکلین یکی از معتبرترین و علمی‌ترین روش‌ها برای کنار گذاشتن نیکوتین است. با این حال، مصرف آن باید تحت نظر پزشک انجام شود و ترکیب آن با مشاوره و حمایت روانی، بیشترین نتیجه را به همراه خواهد داشت. در مقابل، کیسه‌های نیکوتینی گزینه‌ای ساده‌تر هستند اما بیشتر برای کاهش مصرف سیگار مناسب‌اند نه ترک کامل.

اگر قصد دارید به صورت علمی و کنترل‌شده سیگار را ترک کنید، وارنیکلین می‌تواند مسیر شما را کوتاه‌تر کند.

سوالات متداول

قرص ترک سیگار چگونه عمل می‌کند؟

وارنیکلین با شبیه‌سازی اثر نیکوتین و مسدود کردن گیرنده‌های مغزی، میل به سیگار را کاهش می‌دهد.

آیا مصرف این قرص نیاز به نسخه دارد؟

بله، استفاده از وارنیکلین باید تحت نظر پزشک باشد.

کیسه نیکوتینی چه تفاوتی با قرص دارد؟

کیسه نیکوتینی حاوی نیکوتین است و وابستگی را کنترل می‌کند، اما قرص ترک سیگار به طور مستقیم میل به نیکوتین را کاهش می‌دهد.

آیا می‌توان همزمان از هر دو روش استفاده کرد؟

بهتر است ترکیب این دو روش تنها با نظر پزشک صورت گیرد.

منبع معتبر

National Center for Biotechnology Information (NCBI) – Varenicline in Smoking Cessation